-
1 тирәли
I нареч.1) вокру́г, круго́мтирәли әйләнеп чыгу — обойти́ круго́м
2) по края́мтирәли тегелгән — обши́тый по края́м
II послелогтирәли чигелгән — вы́шитый по края́м
вокру́гавыл тирәли үскән каеннар — берёзы, расту́щие вокру́г дере́вни
өй тирәли йөрү — ходи́ть вокру́г до́ма
-
2 әйләнү
неперех.1) верте́ться, враща́ться, кружи́ть, кружи́ться || враще́ние, круже́ниеАй җир тирәсендә әйләнә — Луна́ враща́ется вокру́г Земли́
карчыга күктә әйләнә — я́стреб кру́жит в не́бе
әйләнчек әйләнә — волчо́к ве́ртится
2) повора́чивать, поверну́ться, обора́чиваться/оберну́тьсяаркасы белән миңа әйләнде — он поверну́лся ко мне спино́й
3) перевора́чиваться, перевёртываться/переверну́ться, воро́чаться, верте́тьсякабыргага әйләнү — переверну́ться на́ бок
4) обходи́ть, объезжа́ть; пройти́сь, прое́хаться; поброди́ть, прогуля́тьсябазарны бер-ике мәртәбә әйләнде — он ра́за два обошёл база́р
5) обраща́ться/обрати́ться, превраща́ться/преврати́ться, преобразо́вываться/преобразова́ться; переходи́ть/перейти́ (в кого, что) || обраще́ние, превраще́ние, преобразова́ние, перехо́д (в кого, что)көлгә әйләнү — преврати́ться в золу́
тычканга әйләнү — обрати́ться в мы́шку
су бозга әйләнде — вода́ преврати́лась в лёд
6) разг. возвраща́ться, верну́тьсясәфәрдән тиз әйләнү — бы́стро верну́ться из пое́здки
7) перен. враща́ться (в какой-л. среде); води́ться, име́ть де́ло (с кем-л.)эшмәкәрләр тирәсендә әйләнү — враща́ться вокру́г бизнесме́нов
галим халык тирәсендә әйләнү — име́ть де́ло с учёными людьми́
•- әйләнү күчәре
- әйләнеп кайту
- әйләнеп карау
- әйләнеп килү
- әйләнеп китү
- әйләнеп чыгу••әйләнеп карамастан — без огля́дки
әйләнеп чыккан — предоста́точно
-
3 аркылы
I 1. прил.1) попере́чныйаркылы өрлек — попере́чная ба́лка
аркылы урам — попере́чная у́лица
аркылы сызыклар — попере́чные ли́нии
аркылы кисем — попере́чное сече́ние
аркылы бизәкле галстук — га́лстук с попере́чными узо́рами
2) в знач. нареч. аркылыга в попере́чинебуйга да, аркылыга да бер диярлек — почти́ одина́ково и в длину́, и в попере́чнике
3) в знач. сущ. аркылысы попере́чник, попере́чный разре́з; в попере́чнике, в попере́чном разре́зе (сече́нии)аркылысын үлчәү — изме́рить попере́чник
аркылысы да, буе да бертигез — у него́ и попере́чник, и длина́ одина́ковы; он одина́ков и в длину́, и в попере́чнике
2. нареч.чокырның аркылысы - дүрт, тирәнлеге өч метр — я́ма в попере́чнике - четы́ре, в глубину́ три ме́тра
1) обычно аркылыга поперёкбаланы диванга аркылы яткыру — уложи́ть ребёнка на дива́н поперёк
тау буйларын аркылыга сөрү — распа́хивать скло́ны гор поперёк
пыяла аркылыга ярылган — стекло́ тре́снуло поперёк
2) наперере́з ( чему)агымга аркылы йөзү — плыть наперере́з тече́нию
3) вширь; в ширину́аркылыга үлчәү — изме́рить в ширину́
елга аркылыга җәелгән — река́ разлила́сь вширь
аркылыга (аркылы) үсә башлаган шәһәр — го́род, кото́рый стал расти́ вширь
•- аркылы ату
- аркылы балта
- аркылы да торкылы
- аркылы кисеп чыгу
- аркылыга кисеп чыгу
- аркылы кисеп үтү
- аркылыга кисеп үтү
- аркылы кисү
- аркылыга кисү
- аркылы кичү
- аркылыга кичү
- аркылы пычкы
- аркылы сикерү
- аркылы ташлау
- аркылы чыгу
- аркылы чыгу урыны
- аркылы ыргыту
- аркылыга да, буйга да
- аркылыга үтү
- аркылыга узу
- аркылыга чыгу••аркылы җәелү — см. аркылыга җәелү
аркылыга җәелгән — ирон. разда́лся вширь прост. ( о толстом человеке)
аркылы сикерү — распоя́сываться/распоя́саться, разну́здываться/разнузда́ться (о самодурах, молодчиках и т. п.)
аркылы сызык — разг.; эвф. крест
аркылыга да, буйга да йөреп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1), 3)
аркылы дан буйга әйләнеп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1)-4)
аркылыдан буйга үтү (узу) — см. аркылыга-буйга 1), 3)
аркылысыннан көн (көн яктысы, күрше авыл) күренә — ирон. наскво́зь вида́ть (ви́дно, просве́чивает), че́рез него́... ви́дно (вида́ть) всё; прозра́чный (слишком тонко нарезанные ломтики, прозрачная материя, очень жидкий чай и т. п.)
- аркылы төшүаркылыга үсү — см. аркылыга җәелү 1), 2)
- аркылыга җәелү
- аркылы ятканны буйга алып салмау II послелог1) через (что-л., кого-л.)урам аркылы чыгу — переходи́ть че́рез у́лицу
ишек аркылы сөйләшү — разгова́ривать че́рез дверь
кеше аркылы бирү — переда́ть че́рез тре́тьего (челове́ка)
2) сквозь (что-л., кого-л.)карасы кәгазь аркылы үткән — черни́ла прошли́ сквозь бума́гу
томан аркылы күренми — сквозь тума́н не ви́дно
халык төркеме аркылы узу — пробира́ться сквозь толпу́
канау аркылы салынган такта — доска́, поло́женная поперёк кана́вы
телефон аркылы хәбәр итү — сообщи́ть по телефо́ну
5) посре́дством (чего-л.), при посре́дстве, че́рез; чрез книжн.; путём (чего) (установить связь с кем, чем); по ли́нии (чего, чьей)чагыштыру аркылы аңлау — постига́ть посре́дством (путём) сравне́ния
См. также в других словарях:
тәваф — Т. ИТҮ (КЫЛУ) – иск. кит. 1. Берәр изге нәрсә, урын янында булу, аның тирәли әйләнеп чыгу 2. Берәр кеше яки берәр нәрсә тирәсендә әйләнү, йөрү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләнү — Үз күчәре тирәсендә борылу; әйләнә буенча хәрәкәт итү. Берәр нәрсә тирәли йөреп чыгу. күч. Кайда да булса яки кем янында да булса даими йөрү, булу, бөтерелү галимнәр тирәсендә ә. . күч. Нин. б эш белән мәшгуль булу, ыгы зыгы килү 2. Бер яктан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урау — 1. Берәр нәрсәне (мәс. җепне, бауны һ. б.) икенче әйбер тирәли кат кат әйләндереп чорнау. с. Чорнау эшен башкара торган 2. Кемне яки нәрсәне әйбер белән бөтен яктан төрү 3. Тәмәкене тарту өчен кәгазь кисәгенә салып, көпшә форм. тыгыз һәм кыска… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
